Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Tối Thiểu Toàn Cầu, Rồi Sao ?

Như thường lệ, cuộc Gặp gỡ mùa Xuân giữa Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) đã diễn ra vào ngày 07/04 vừa qua, tuy nhiên là qua trực tuyến. Cùng với đó là cuộc gặp giữa các Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương của các nước trong nhóm G20. Một chủ đề quan trọng trong trao đổi lần này việc áp mức thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) tối thiểu toàn cầu đối với các tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt là các tập đoàn công nghệ, cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới như GAFA (Google, Amazon, Facebook, Apple). Kết quả đạt được rất tích cực, nhưng nếu nhìn thấu đáo hơn, sẽ quay về với câu hỏi kinh điển, ờ thì rồi sao (so what/et alors) ?.

Một bước tiến quan trọng

Đã từ nhiều năm nay, Mỹ, EU, và OECD đau đầu với việc các tập đoàn công nghệ đa quốc gia, tiêu biểu là GAFA, né thuế thu nhập doanh nghiệp bằng cách chuyển lợi nhuận và các khoản thu nhập chịu thuế sang các “thiên đường thuế”, nơi có thuế suất cực kì thấp so với nơi đặt đại bản doanh hay kinh doanh chính. Không những thế, ngày càng có nhiều các nguồn thu nhập từ tài sản vô hình như bằng sáng chế, bản quyền, phần mềm, thuê bao các sản phẩm là tài sản trí tuệ được đẩy sang cho các công ty bình phong.

OECD và EU là 2 nơi sốt sắng nhất trong việc thảo luận, tìm giải pháp để điểm huyệt các đại gia công nghệ, và gần đây đã tiến gần đến 2 giải pháp khả dĩ: ban hành luật về thuế xuyên quốc gia đối với các dịch vụ số (cross-border digital services) và chống xói mòn cơ sở tính thuế thông qua thuế suất tối thiểu toàn cầu.

Theo đó, nếu các chính phủ đồng ý với phương án thuế suất tối thiểu, thì nếu thuế suất ở một quốc gia hay vùng lãnh thổ nào đó thấp hơn mức tối thiểu, quốc gia nơi doanh nghiệp đăng kí chính sẽ được quyền thu thêm phần chênh lệch. Lấy ví dụ như một tập đoàn công nghệ Mỹ, chuyển lợi nhuận sang Ireland nhằm chịu thuế suất là 12,5%, nếu thuế suất tối thiểu là 21% thì chính phủ Mỹ được quyền thu thêm phần chênh lệch là 8,5%.

Dưới thời tổng thống Trump, Mỹ đã thực hiện chính sách giảm thuế TNDN để kéo các doanh nghiệp Mỹ về lại quê nhà, và thuế suất dừng ở mức 21%. Khi thổng thống Biden lên thay, một trong những ưu tiên là tăng thuế thu nhâp doanh nghiệp và đàm phán một mức thuế suất tối thiểu toàn cầu, để ngăn chặn việc né thuế của các tập đoàn công nghệ lớn, hay các cá nhân siêu giàu.

Và kế hoạch của ông Biden mới đây chính thức được cả IMF và EU ủng hộ mạnh mẽ. Lý do thì có lẽ đây là điều mà OECD đã theo đuổi từ lâu, nhưng quan trọng hơn là do tác động của Covid-19. Ngân sách của nhiều nước đã bị thâm thủng rất nhiều vì đại dịch, trong khi đó rất nhiều công ty công nghệ được hưởng lợi kếch xù, vì nhu cầu sử dụng các dịch vụ số, công nghệ, mua hàng online tăng đột biến. Giá cổ phiếu của các hãng công nghệ đi ngược chiều với tình hình kinh tế, một cái cắm đầu xuống còn cái kia cứ lừng lững đi lên. Nhiều cá nhân cũng trở nên giàu có hơn rất nhiều từ việc giá cổ phiếu tăng mạnh trong thời gian qua.

Khi bà Yellen kêu gọi sớm có mức thuế TNDN tối thiểu toàn cầu, EU đã nhanh chóng phản hồi tích cực và vấn đề chỉ là xác định mức thuế suất bao nhiêu. EU cũng đánh giá cao sự ủng hộ của các Bộ trưởng Tài chính trong nhóm G20, hy vọng kế hoạch của OECD sẽ được thông qua vào tháng 7/2021.

Về phía Mỹ, mức thuế suất tối thiểu mong muốn là 21%, và EU vẫn phải cân nhắc và tính toán một mức thuế suất phù hợp. Bởi vì ngay cả trong khối EU, mức thuế suất hiện nay rất chênh lệnh, từ 9% ở Hungary, 12,5% ở Ireland cho đến 32% ở Pháp và 31,5% ở Bồ Đào Nha. Mức trung bình của các nước trong khối OECD hiện nay là 21,5% và ở Mỹ là 21%.

Rồi sao nữa?

Trong bối cảnh ngân sách các nước cần được củng cố, chính phủ các nước phần lớn hiện nay có thể nói là “thiên tả”, thì khả năng rất sớm các nước sẽ tìm được điểm chung về mức thuế suất tối thiểu cũng như các quy định về việc đánh thuế các dịch vụ số xuyên biên giới.

Nhưng nhìn vấn đề sâu xa hơn thì ngay cả khi đã có các quy định và mức thuế suất tối thiểu thì cũng phải đề phòng trước các chiêu phản đòn của các đại gia công nghệ.

Khi một số nước EU hăm he và thử nghiệm đánh thuế GAFA, lập tức các doanh nghiệp nghiệp này đẩy chi phí sang người tiêu dùng cuối cùng. Nghĩa là họ tính toán lại giá và phí theo điều kiện thuế điều chỉnh. Như Apple hay Google tính lại phí trên các chợ ứng dụng của mình, thay đổi giá dịch vụ hay các gói thuê bao. Thành ra cuối cùng, lợi nhuận mục tiêu vẫn có thể đạt được.

Một cách phản đòn khác nữa mà các tập đoàn lớn này đã bắt đầu áp dụng gần đây là giảm lợi nhuận, chuyển lợi nhuận thành tài sản thông qua việc mua lại nhiều công ty khác. Với lượng tiền mặt khổng, GAFA là những doanh nghiệp đi thâu tóm các doanh nghiệp khác nhiều nhất trên thế giới hiện nay. Chiến thuật này với các tập đoàn công nghệ lớn như một mũi tên trúng nhiều mục tiêu: vừa tăng sức mạnh cạnh tranh, vừa tăng tài sản, và vừa né được thuế.

Việc có được mức thuế suất tối thiểu và thuế không biên giới là cần thiết nhưng cũng cần có những giải pháp để hóa giải các chiêu thức của các tập đoàn lớn này. Vì nếu không làm được, người tiêu dùng cuối cùng cũng chính là người sẽ phải trả cho các khoản thuế tăng thêm. Không những thế, việc thâu tóm các doanh nghiệp khác cũng khiến cho sự độc quyền của các tập đoàn này càng vững chắc.

Chính vì vậy, quan trọng hơn các chính sách thuế TNDN là còn ở các chính sách chốnng độc quyền, các sắc thuế liên quan đến thu nhập cá nhân, đặc biệt là thuế tài sản. Bởi vì, đằng sau các doanh nghiệp lớn này là các tỷ phú, triệu phú đô la. Phần lớn tài sản của họ ở dưới dạng cổ phiếu, cổ phần trong các doanh nghiệp. Một số nước ở châu Âu đã và đang ủng hộ chính sách thuế tài sản cá nhân, nếu tài sản ròng trên một mức nào đó, thì phải đóng thuế cho chính phủ. Mà đến mức này, lại phải nghĩ đến chuyện thuế tài sản tối thiểu toàn cầu ?

#Chàng-Ngốc-Già.
https://changngocgia.substack.com
https://www.facebook.com/changngocgia
https://anchor.fm/changngocgia