Bài báo Kinh tế thời Công nghệ

Một thực tế phải thừa nhận là báo trực tuyến (online) ngày càng áp đảo báo giấy. Không giống như sách giấy vẫn còn một số lợi thế nhất định khi so với sách điện tử (ebook), độc giả bây giờ ngày càng chuộng các thông tin, các phân tích bình luận nhanh và gọn từ báo trực tuyến, trong đó bao gồm cả báo điện tử (e-newspaper/magazine). Và công nghệ đã tiếp sức cũng như tạo ra nhiều thách thức cho những người làm báo trực tuyến.

Thời của dữ liệu

Dù là dưới dạng tin tức hay phân tích bình luận, một bài báo về chủ đề kinh tế rất cần có các con số, dữ liệu để minh họa. Chẳng hạn như một bài báo đưa tin tường thuật, đi kèm với các thông tin là các số liệu hiện tại. Nhưng sẽ là hấp dẫn hơn nếu kết nối với các số liệu quá khứ hay dự báo từ một nguồn đáng tin cậy nào đó. Ví dụ như khi đưa tin về việc Fed điều chỉnh chính sách lãi suất hay mua tài sản trên thị trường, xâu chuỗi lại với các sự kiện tương tự trong quá khứ sẽ giúp người đọc hình dung được bức tranh lớn hơn.

Vai trò của dữ liệu còn quan trọng hơn trong các bài báo dạng phân tích bình luận. Bởi vì để thuyết phục được người đọc, các luận điểm nêu ra phải được chứng minh hay minh họa bằng các luận chứng, cụ thể đó là các con số. Và ngày nay, thách thức là ở chỗ lựa chọn nguồn, lựa chọn các con số và sau đó là xử lý. Ví dụ như cũng là một thông tin về GDP của một quốc gia, nhưng cũng cần đối chiếu từ cơ quan thống kê của quốc gia đó, các định chế tài chính như Quỹ tiề tệ quốc tế IMF, Ngân hàng thế giới WB, hay các nguồn cung cấp thông tin chuyên nghiệp như Reuters, Bloomberg.

Việc phân tích bình luận các dữ liệu thứ cấp với góc nhìn độc đáo, mới mẻ cũng đã là một sự khác biệt giữa những tác giả trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, có những tác giả còn tiến thêm một bước nữa, là từ các nguồn dữ liệu sơ cấp, thứ cấp họ tạo ra một bộ dữ liệu mới và từ đó phân tích bình luận trên cơ sở này. Có những trường hợp nguồn dữ liệu phức tạp, phải biết sử dụng một phần mềm xử lý số liệu nào đó để lọc bỏ (clean), sử dụng các thống kê mô tả cơ bản để phân tích.

Một ví dụ như một tác giả muốn bình luận thị trường cryptocurrencies, có thể tải về hàng Gb dữ liệu giao dịch, và đồng thời có thể tìm hiểu cảm nhận (sentiment) của các nhà đầu tư, những người quan tâm trên thị trường. Xu hướng phân tích chữ viết (text) để tìm hiểu về cảm nhận, xu hướng là một chủ đề đã và đang phổ biến. Muốn vậy, phải biết dùng các công cụ để thu thập (crawling) và xử lý, như ngôn ngữ lập trình Python hay R chẳng hạn.

Hấp dẫn qua cách trình bày

Những năm gần đây, việc sử dụng các phương tiện như máy tính, máy tính bảng, điện thoại thông minh để đọc báo trực tuyến là xu hướng ngày càng phổ biến. Đố với người dùng, bên cạnh nội dung hay thì cách trình bày bắt mắt cũng là một yêu cầu rất quan trọng.

Bởi vì vậy mà các đơn vị sản xuất cũng phải đầu tư nhiều cho việc minh hoạ các dữ liệu một cách hấp dẫn nhất có thể. Chẳng hạn đó là việc thiết kế minh họa các bảng biểu. Trong số các công nghệ mới hiện nay, có một công cụ làm tốt việc này đó là tương tác thực (interactive). Ví dụ như có một biểu đồ tăng trưởng GDP của một quốc gia trong vòng 20 năm qua, thì trên phiên bản trực tuyến, khi người dùng dịch chuyển con trỏ đến đâu thì trên biểu đồ hiện dữ liệu đến đó. Ngoài ra, một số báo còn có mục dữ liệu trực quan sinh động aka. data visualization để người dùng có thể nhìn các thông tin sự kiện qua dữ liệu đã được trình bày hấp dẫn.

Việc minh họa các bảng biểu dưới các dạng khác nhau, tối ưu màu sắc, kích cỡ so với thiết bị của người dùng (responsive) cũng là một thách thức với những người làm kỹ thuật. Ví dụ người dùng có thể có nhiều lựa chọn khác nhau trong việc thay đổi định dạng biểu đồ, ẩn hay cho hiện chỉ số mà mình quan tâm. Ví dụ như khi đọc bài viết về một chỉ số chứng khoán quốc tế như S&P500, nhìn các bước giá nhưng cũng có thể cho ẩn hiện những thời điểm có các chính sách quan trọng như quyết định của Fed.

Kiềng ba chân

Sức hút của một bài báo kinh tế trực tuyến ngày nay không chỉ ở tính thời sự, những phân tích sắc bén mà còn phải được trình bày hấp dẫn bắt mắt. Chính vì vậy cả 03 yếu tố này mới tạo nên được sức hút của một bài báo. Hai yếu tố đầu tiên là truyền thống và phụ thuộc nhiều vào kỹ năng cũng như kinh nghiệm của người viết. Còn yếu tố cuối cùng chính là sự kết hợp giữa người viết và đội ngũ kỹ thuật của tòa soạn. Vì để có được các minh họa hấp dẫn, quan trọng là phải có dữ liệu đầu vào, và cái này phụ thuộc vào khả năng thu thập xử lý trước đó của tác giả. Khi có được bộ dữ liệu rồi thì bước tiếp theo mới là khâu xử lý kỹ thuật của tòa soạn.

Việc sử dụng hình ảnh để minh họa trong các bài báo kinh tế có lẽ vẫn là chủ đạo, nhưng xu hướng áp dụng công nghệ để khiến cho bài báo trực tuyến hấp dẫn người đọc hơn là điều mà các tòa soạn cũng nên cân nhắc. Nếu kết hợp được cả 03 yếu tố là tính thời sự, phân tích độc đáo, và minh họa bắt mắt thì sẽ là như kiềng 03 chân, tạo nên giá trị vững chắc của bài báo. Có điều câu hỏi cái nào quan trọng hơn giữa nội dung và hình thức thì khó có câu trả lời giống nhau. 

Biết đâu được số lượng độc giả quan tâm đến chất lượng nội dung lại ít hơn số lượng độc giả quan tâm đến hình thức, hay các thủ thuật hay công nghệ marketing online có thể tác động đến số lượt đọc bài báo, từ đó ảnh hưởng đến các chỉ số KPI của tòa soạn. Làm hài lòng tất cả mọi người là một điều không tưởng. Do đó, ứng dụng nhiều công nghệ hay không trong báo trực tuyến là chính sách riêng của từng tờ báo.